- հայոց լեզվի կառուցվածքի և գործառության, պատմության և համեմատական քերականության ուսումնասիրություն, գրական արևելահայերենի և արևմտահայերենի քննություն, բարբառագիտություն, գրական լեզվի կանոնարկում, տերմինաբանության մշակում
- ուսուցողական լեզվաբանության հարցեր
- կիրառական լեզվաբանություն, հոգելեզվաբանություն, տեքստի լեզվաբանություն
- ստուգաբանական, երկլեզվյան, բարբառային, ուղղագրական-ուղղախոսական բառարանների և տերմինարանների, էլեկտրոնային համաբարբառների կազմում

Ավարտվել կամ ավարտին են մոտենում`
- հայոց լեզվի քառահատոր պատմությունը (լույս է տեսել նախագրային ժամանակաշրջանին նվիրված հատորը), պատրաստ է արևմտահայերենի  նորագույն փուլի նկարագրությունը,
- հայերենի պատմական եռահատոր քերականությունը (լույս է տեսել երկու հատոր),
- hայ բարբառագիտական ատլասը (հրատարակվել է «Հայոց լեզվի բարբառային ատլասի» փորձնական 1-ին նմուշը),
- VI-VIII դդ. հին հայերենի լիակատար բառարանի կազմումը` էլեկտրոնային տարբերակով:

Ինստիտուտը հրատարակել է`
- «Ժամանակակից հայոց լեզու» եռահատոր ակադեմիական քերականություն,
- «Միջին գրական հայերենի պատմության ակնարկներ» (երկհատոր),
- «Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան» (քառահատոր),
- «Ռուս-հայերեն» (քառահատոր) և «Հայ-ռուսերեն» թարգմանական բառարաններ,
- «Հայոց լեզվի բարբառային  բառարան» (յոթ հատոր),
- «Հայերեն ստուգաբանական բառարան»,
- գրաբար ինքնուրույն գրականության հեղինակային համաբարբառներ (ավելի քան 20 հատոր),
- բազմաթիվ բարբառների քննությանը, V դ. գրաբարի և հայ թարգմանական  գրականության բառապաշարներին, գրաբարի բառապաշարի իմաստային խմբերի քննությանը, հայոց լեզվի համեմատական բառագիտությանը, Նոր հայկազյան բառարանում չվկայված բառերին, լատինաբան հայերենի պատմությանը (XIV-XVIII դդ.) նվիրված մենագրություններ:

Ստեղծվել է «Հայերենի տարածքային տարբերակների շտեմարան»:
- Մշակվել է հայերենի բարբառների հնչագրերի հիմնօրինակը: Փորձարկվել են հայերենի բարբառների բառիմաստային և բառային զուգաբանությունների  տեղեկատվական հենքերը:
- 2006 թ. ինստիտուտը հրատարակում է «Ջահուկյանական ընթերցումներ» և երիտասարդ լեզվաբանների հանրապետական ամենամյա գիտական նստաշրջանների նյութերը (համապատասխանաբար` յոթ և երկու պրակներ):