Սույն թվականի մարտի 16-ին տեղի ունեցավ ՀՀ ԳԱԱ-ի Բնական գիտությունների բաժանմունքի տարեկան ընդհանուր ժողովը: Բաժանմունքի կազմում ընդգրկված են Էկոլոգանոոսֆերային հետազոտությունների, «Հայկենսատեխնոլոգիա» գիտաարտադրական, Կենդանաբանության և հիդրոէկոլոգիայի գիտական կենտրոնները, Բուսաբանության, Հ.Բունիաթյանի անվան կենսաքիմիայի, Գ.Դավթյանի անվան հիդրոպոնիկայի պրոբլեմների, Մոլեկուլային կենսաբանության, Լ.Օրբելու անվան ֆիզիոլոգիայի ինստիտուտները: 


Բաժանմունքի կազմում ընդգրկված են` 8 ակադեմիկոս, 11 թղթակից և 27 արտասահմանյան անդամ, 12 պատվավոր դոկտոր: Բաժանմունքի կազմակերպությունները տպագրել են 347 հոդված, որոնցից 193-ը` արտասահմանյան ամսագրերում, 121 թեզիս, որոնցից 83-ը` արտասահմանյան գիտաժողովների նյութերում, 16 մենագրություն, 3 ուսումնական ձեռնարկ: Կազմակերպությունները ստացել են 3 արտոնագիր:Անցկացվել է հանրապետական և միջազգային 8 միջոցառում: Ժողովի ընթացքում 2016թ-ի գիտական և գիտակազմակերպական գործունեության հիմնական արդյունքները ներկայացրեց բաժանմունքի ակադեմիկոս-քարտուղար ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ Ռուբեն Հարությունյանը: Այնուհետև ներկայացվեցին հետևյալ գիտական զեկուցումները՝ 

• «Սերմերի բանկի ստեղծումը` որպես Հայաստանի ֆլորայի գենոֆոնդի պահպանության արդյունավետ եղանակ», զեկուցող՝ կենսաբանական գիտությունների թեկնածու Ա. Ներսեսյան
• «ՀՀ լեռնահանքային շրջաններում աճեցված թարմ պտուղ-բանջարեղենի ռիսկերի գնահատումը», զեկուցող՝ կենսաբանական գիտությունների դոկտոր Դ. Պիպոյան
• «Հայաստանում հյուսվածքային ինժեներիայի զարգացման նախադրյալները», զեկուցող՝ կենսաբանական գիտությունների թեկնածու Զ. Ղարաբեկյան  
• «Գենետիկական գործոնների ներդրումը շիզոֆրենիայի զարգացման գործում», զեկուցող՝ կենսաբանական գիտությունների թեկնածու Ռ. Զախարյան
• «Ուղեղի` էմոցիոնալ հագեցած ճանաչողական քարտեզը», զեկուցող` ՀՀ ԳԱԱ արտասահմանյան անդամ Արա Բազյան:Կարևորագույն գիտական արդյունքներԲուսաբանության ինստիտուտ
• Ավարտված են «Հայաստանի անոթավոր բույսերի որոշիչ»-ի անգլերեն և ռուսերեն տարբերակների մշակումները: «Հայաստանի ֆլորա» բազմահատորյակում ներկայացված 3200 տեսակի փոխարեն որոշիչում բերվում է շուրջ 3800 տեսակ:
• Երկրաբուսաբանական հետազոտությունների շրջանակներում մշակվել է Հայաստանի բուսական համակեցությունների նոր սխեմա: Ավարտվել է EUNI S բնակմիջավայրերի դասակարգման համակարգի հարմարեցումը Հայաստանի պայմաններին:
• Աբորիգեն ծառերի ու թփերի ուսումնասիրության ուղղությամբ կատարվել է Հայաստանի բնության հատուկ պահպանվող տարածքների` «Խոսրովի անտառ» և Շիկահողի պետական արգելոցների, «Դիլիջան», «Սևան» ու «Արևիկ» ազգային պարկերի դենդրոֆլորաների տաքսոնոմիական կազմի համեմատական վերլուծություն:


• Շարունակվել են Հորթունի բրածո ֆլորայի հնէաբուսաբանական ուսումնասիրությունները: Հայտնաբերվել են նոր տեսակներ Հայաստանի համար:
• Հերբարիումի (ERE) տեղական բաժնի հավաքածուն հարստացել է շուրջ 540 նմուշով` հասնելով 189800-ի:
• Թեհրանի համալսարանի մասնագետների հետ կատարվել են Իրանի ֆլորայի Pyrus ցեղի ներկայացուցիչների համատեղ ուսումնասիրություններ: Արդյունքում հայտնաբերվել է շրջանի ֆլորայի համար 2 նոր տեսակ: ՀՀ ԳԱԱ էկոլոգանոոսֆերային հետազոտությունների կենտրոն
• Համակարգվել են 1989-2010թթ. հետազոտությունների արդյունքները, ստեղծվել է տվյալների էլեկտրոնային հենք:
• Երևանի հարավային և կենտրոնական որոշ տեղամասերի ծառերի տերևներում գրանցվել են սնդիկի, մոլիբդենի, նիկելի և քլորի բարձր պարունակություններ, որոնք գերազանցում են նորմալ արժեքները:
• Ուսումնասիրվել է` Քաջարանի տարածքի և մանկապարտեզների հողերում առկա ծանր մետաղների պարունակությունները ռիսկ են ներկայացնում` ուղղված երեխաների առողջությանը:
• Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի հետ կնքված պայմանագրի շրջանակում կատարվել է Քաջարան ու Կապան քաղաքներին և Սյունիք գյուղական համայնքին հարակից գետերի ջրերի, ինչպես նաև Արծվանիկի պոչամբարի հոսքաջրերի ամենամսյա մոնիթորինգ:
• Միջին և բարձր լուծաչափի LANDSAT 8 OLI և Sentinel 2 տիեզերական նկարների վերծանմամբ մշակվել են Սևանա լճի ջրում քլորոֆիլի, կախված նյութերի ընդհանուր քանակության և ջրի ջերմաստիճանի վերծանման հայտանիշները:
• «Ռադիոէկոլոգիական մոնիթորինգ Հայաստանի տարածքում» թեմայի շրջանակում մշակվել են դաշտային և լաբորատոր աշխատանքների ստանդարտ օպերացիոն ընթացակարգեր: Արագածի լեռնազանգվածում ստեղծվել է մթնոլորտային չոր նստեցումների, հողի, բուսականության, մակերևութային ջրահոսքերի մոնիթորինգային ցանց:
• Իրականացվում են ՀՀ ներմուծվող սննդամթերքի փորձարկումներ, ինչպես նաև սպառողական շուկայում իրացվող բուսական և կենդանական ծագման մթերքի որակի մոնիթորինգ:
• Մշակվել է մեթոդական ուղեցույց` սննդամթերքի սպառման միջոցով ծանր մետաղների առողջական ռիսկի գնահատման վերաբերյալ: Առաջարկվել են ՀՀ էկոլոգատնտեսական համակարգի մաթեմատիկական մոդելավորման և դինամիկայի օպտիմալ կառավարման մոտեցումներ:«Հայկենսատեխնոլոգիա» գիտաարտադրական կենտրոն 
• Առաջին անգամ մշակվել է արդյունավետ քիմիա-էնզիմատիկ եղանակ` մի շարք էնանտիոմերապես հարուստ ոչ սպիտակուցային ամինաթթուներ և դրանց հիման վրա նոր պեպտիդներ ստանալու համար:
• Ժամանակակից գենետիկա-սելեկցիոն և գենաինժեներային մեթոդներով կատարելագործվել են նախկինում ստացված L-վալինի, L-ալանինի, L-արգինինի շտամ-արտադրիչները:
• Արցախում աճող վայրի բույսերի պալարաբակտերիաներից անջատվել են շտամներ, որոնց հիման վրա մշակվել է արդյունավետ պարարտանյութ:
• Խալկոպիրիտի նախամշակումը շունգիտի և ակտիվացված ածխի վրա կենսածին երկաթով թույլ է տալիս պղնձի և երկաթի կենսատարրալուծման արդյունավետությունն ավելացնել 1,5—2,0 անգամ:
• Շարունակվել է «Նարինե» կաթնաթթվային մթերքի արտադրությունը կաթնաթթվային բակտերիայի հիման վրա: Արտադրանքն այսօր սպառվում է դեղատնային ցանցերում, ինչպես նաև մի շարք ծննդատներում և մանկապարտեզներում:
• Ստեղծվել են առավել արդյունավետ «Էկոբիոֆիդ» և «Էկոբիոֆիդ+» նոր կենսապատրաստուկները, որոնք ներկայումս արտադրվում են կենտրոնի փորձաարտադրական կայանում: Արտադրանքը փորձարկվում է ՀՀ պետական և մասնավոր գյուղատնտեսական ընկերություններում:
• Փորձաարտադրական կայանում ստեղծվել է փոքրածավալ արտադրական գիծ և արդեն կազմակերպված են տարբեր տեսակի պարզագույն դեղամիջոցների սերիական արտադրություններ:Կենդանաբանության և հիդրոէկոլոզիայի գիտական կենտրոն
• Սևան-Հրազդան հիդրոէկոհամակարգի հարակից տարածքների կենդանական աշխարհի հետազոտությունների ընթացքում պարզվել են անողնաշար և ողնաշարավոր կենդանիների ժամանակակից ֆաունայի տեսակային կազմը և կենսաէկոլոգիական առանձնահատկությունները:
• Նկարագրվել է գիտության համար միջատների 4 նոր տեսակ, Հայաստանի ֆաունայի համար գրանցվել է 9 նոր տեսակ, Գեղարքունիքի մարզի համար՝ 1 նոր տեսակ, առաջին անգամ նկարագրվել են 5 տեսակի բզեզների կարիոտիպերը: 

• Ուսումնասիրվել է բույսերի և կենդանիների պարազիտոֆաունան, տարբեր տեսակի կենդանիների վարակվածությունը մակաբույծներով, բիոհելմինթների շրջանառությունը արոտային էկոհամակարգերում:
• Մշակվել են ոչխարների և այծերի մակաբույծների դեմ պայքարի առաջարկություններ Հայաստանի պայմաններում:
• Սևան-Հրազդան հիդրոէկոհամակարգի հետազոտությունների արդյունքում   պարզ է դարձել, որ կենսացենոզների զարգացման առանձնահատկությունները դեռևս կլիմայի փոփոխության արդյունք չեն հանդիսանում, այլ պայմանավորված են անթրոպոգեն ազդեցությամբ (կենցաղային և գյուղատնտեսական հոսքաջրերով գետի աղտոտում, կոշտ կենցաղային թափոններով հունի աղտոտում, ջրառ և այլն):
• Պետական կարիքների համար գնահատվել են Սևանա լճում ձկան և խեցգետնի պաշարները:
• Մշակել և ՀՀ Բնապահպանության նախարարությանն են ներկայացրել հիդրոբիոնտների շահագործման առումով արդյունագործական տարածքներին ներկայացվող պահանջները և կառավարման սկզբունքները:Գ.Դավթյանի անվան հիդրոպոնիկայի պրոբլեմների ինստիտուտ
• Մշակվել է բուսական հումքի արտադրության նոր օրգանական, հիդրոպոնիկ համակարգ, որի համար ինստիտուտը ստացել է արտոնագիր:
• In vitro եղանակով վերականգնվել է արժեքավոր եթերայուղատու վարդաբույր խորդենու (Pelargonium roseum Willd.) հիդրոպոնիկ մշակույթը:
• Արծաթափայլ եղևնու (Piceapungens L.) in vitro եղանակով տնկիներ ստանալու նպատակով, տարբեր էքսպլանտներից (հիպոկոտիլ, բողբոջ, արմատավզիկ) ստացվել է կալուսային մշակույթ, որոշվել է նրանց աճման ինտենսիվությունը:
• Բացահայտվել է, որ ցողաջրաշիթային հիդրոպոնիկական համակարգը ապահովել է դեղատու պատրինջի (Melissa officinalis L.) և գանգուր կաղամբի (Brassica oleracea var. Sabellica L.) ռադիոէկոլոգիապես առավել անվտանգ բուսահումքի ստացումը:Մոլեկուլային կենսաբանության ինստիտուտ
• Հայկական պոպուլյացիայում հիվանդությունների գենետիկական ռիսկերի տարածվածության գնահատման արդյունքները բացահայտել են սրտանոթային, քաղցկեղային, մետաբոլիկ հիվանդությունների ռիսկի հետ կապված գենետիկական պոլիմորֆիզմների բարձր տարածվածությունը:
• Հայերի տարբեր աշխարհագրական խմբերում ամբողջական միտոքոնդրիալ գենոմի հիման վրա համակարգչային մոդելավորման միջոցով որոշվել է հայկական մայրագծային գենոֆոնդի կազմավորման տարիքը՝ ավելի քան 4000 տարի: 
• Կատարվել է շիզոֆրենիայի հիվանդների NTRK1 գենի փոփոխական հատվածի սեկվենավորում, որի արդյունքում իդենտիֆիկացվել են ինչպես նախկինում նկարագրված պոլիմորֆիզմներ, ալնպես էլ հալտնաբերվել են դեռևս չնկարագրված մուտացիաներ:
• Ուսումնասիրվել է պարբերական հիվանդությամբ տառապող անձանց արյան շիճուկի հումորալ գործոնների ազդեցությունը նեյտրոֆիլների անցանկալի գերակտիվացման վրա:
• Գենատիպավորման հետազոտութլունները ցույց են տվել, որ բոլոր Salmonela Enteritidis իզոլատներում առկա է pegD գենը:
• Կրծքագեղձի քաղցկեղի դրական ընտանեկան պատմությունով հիվանդների և առողջ անձանց BRCA1 և BRCA2 գեների սեքվենավորումը թույլ տվեց առաջին անգամ հայտնաբերել 15 եզակի նուկլեոտիդային պոլիմորֆիզմներ և 3 ինսերցիա-դելեցիաներ:
• Ցույց է տրվել, որ CD2+ ատիպիկ լիմֆոցիտների առկայությունը հանդիսանում է խոզերի աֆրիկյան ժանտախտի վիրուսի վարակի նկատմամբ բջջային իմունային համակարգի պատասխանի հատկանիշ։
• OIV 455-1 չափորոշիչով «Ամբողջական տերև» մեթոդի կիրառմամբ իրականացված խաղողի հայկական տասը սորտերի ֆենոտիպավորման արդյունքում առանձնացվել են օիդիում (Erysiphe necator) սնկային հիվանդության նկատմամբ կայուն և/կամ զգայուն ֆենոտիպերը:
• Մշակվել է կարտոֆիլի Կուրաժ սորտի in vitro պալարագոյացման արդյունավետությունը 90%-ի հասցնող տարբեր աճի գործոնների օպտիմալ բաղադրությունը:Լ.Օրբելու անվան Ֆիզիոլոգիայի ինստիտուտ
• Ինստիտուտի գիտահետազոտական լաբորատորիաներում ուսումնասիրվում են կենտրոնական, վեգետատաիվ և ծայրամասային նյարդային համակարգերի գործունեության նյարդաֆիզիոլոգիական մեխանիզմները: Կենտրոնական նյարդային համակարգի վնասված ֆունկցիաների փոխհատուցման ու վերծանման, պլաստիկության, ինչպես նաև նյարդահյուսվածքաքիմիայի բնագավառների հարցերը:
• Ուսումնասիրվել է օձի թույնից առանձնացված օբեստատին դեզինեգրինի ազդեցությունը Ալցհեյմերի հիվանդության կենդանական ամիլոիդային մոդելի վրա: Իրականացվել է մարդու արյան էրիթրոցիտների թաղանթների վրա Իրանական Montivipera latifi իժի թույնի թաղանթաթրոպ ազդեցության բացահայտումը:
• Ուսումնասիրվել է գյուրզայի թույնի ցիտոտոքսիկ ազդեցությունը: Փորձարկված թույնն ունի արտահայտված ազդեցություն ուսումնասիրված բոլոր տեսակի բջիջների ադհեզիվ հատկությունների վրա:
• Կատարվել է Բիոսկոպ սարքի նախատիպի մշակում, որի օգտագործումը թույլ կտա մշակել սրտանոթային և օնկոլոգիական հիվանդությունների վաղաժամ ախտորոշման մեթոդներ:
• Իրականացվել են «Head Sense Medicab (Իսրաել) սարքի փորձարկումը ներգանգային ճնշման և նրա դինամիկայի որոշման և մոնիտորինգի համար: Ներկայումս իրականացվում են աշխատանքներ հետևյալ բնագավառներում` նյարդաբանական և նյարդավիրաբուժական կլինիկաներում, սպորտային ֆիզիոլոգիայում:
• Իրականացվում են հոգեֆիզիոլոգիայի և պոլիգրաֆոլոգիայի գիտափորձնական կիրառության աշխատանքներ (սպորտային հոգեֆիզիոլոգիա, մասնագիտական պիտանելիության բացահայտում, սթրեսոլոգիա):Հ.Բունիաթյանի անվան Կենսաքիմիայի ինստիտուտ
• Սպեկտրոսկոպիայի և մոլեկուլային դոկինգի մեթոդներով հետազոտվել է ճարպաթթուների ազդեցությունը սպիտակուցների հետ պորֆիրինների կոմպլեքսառաջացման գործընթացների վրա:
• Մշակվել է բակտերիաների սկրինինգային համակարգ` հիմնված լեկտինների հետ նրանց փոխազդեցության վրա:
• Հաշվետու տարում շարունակվել է խոզի սրտի նախասրտային և ականջային մասերից անջատված պեպտիդի հետազոտությունը բարձր էֆեկտիվության հեղուկային քրոմատոգրաֆիայի և մասս-սպեկտրալ մեթոդների կիրառմամբ:
• 2-րդ տիպի շաքարախտի բուժման այլընտրանքային մոտեցումն իրականացնելու համար պատասխանատու ֆերմենտներն ընկճող բուսական պատրաստուկների հավաքածուն համալրվել է նոր տեսակներով:
• Ստեղծվել են բոլոր նախադրյալները fmog ամինաթթուների հենքի վրա նոր պեպտիդների սինթեզի և աշտարակների արտադրության համար: 

ՀՀ ԳԱԱ Տեղեկատվական-վերլուծական ծառայություն
16.03.2017թ.