ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի Մոլեկուլային կենսաբանության ինստիտուտի գիտաշխատող Սուրեն Դավիթավյանը ճանաչվել է «Երիտասարդ գիտնականների աջակցության ծրագրի» շրջանակներում իրականացվող «Գիտական հոդվածների տպագրության համար երիտասարդ գիտնականներին խրախուսման մրցույթի» շահառու։

Սուրեն Դավիթավյանը շահառու է ճանաչվել մրցույթի ««Scimago Journal & Country Ranking (SJR)»-ում ամսագրերի դասակարգման ավելի բարձր քառորդում առաջին անգամ տպագրության համար դրամաշնորհի տրամադրում» ենթածրագրով։ Նա ներկայացրել է «Integrated Multi-Omics Maps of Lower-Grade Gliomas» («Ինտեգրված ցածր աստիճանի գլիոմաների բազմաոմիկ քարտեզներ») գիտական հոդվածը՝ տպագրված «Multidisciplinary Digital Publishing Institute»-ի (Թվային հրատարակչության բազմամասնագիտական ինստիտուտ) կողմից հրատարակվող «Cancers» բժշկական ամսագրում։ Գիտական աշխատության համահեղինակներն են Գերմանիայի Լայպցիգի համալսարանի Բիոինֆորմատիկայի միջդիսցիպլինար կենտրոնի (Interdisciplinary Centre for Bioinformatics) գիտնականներ Հանս Բինդերը, Մարիա Շմիդտը, Լիդիա Հոփպը, Հենրի Լեֆլեր-Վիրտը և ՀՀ ԳԱԱ Մոլեկուլային կենսաբանության ինստիտուտի տնօրեն, Հայ-Ռուսական համալսարանի Կենսաբժշկության և Ֆարմացիայի ինստիտուտի տնօրեն Արսեն Առաքելյանը։ Սուրեն Դավիթավյանը նաև Հայ-Ռուսական համալսարանի ասպիրանտ է, համալսարանի Կենսաինժեներիայի, կենսաինֆորմատիկայի և մոլեկուլային կենսաբանության ամբիոնի դասախոս, համահեղինակել է 7 գիտական աշխատություն, որոնցից 3-ը տպագրված են «Scopus» գիտատեղեկատվական շտեմարանի ամսագրերում:

Ո՞րն է Ձեր աշխատանքի գիտական արդյունքը, նորույթը, կարևորությունն ու արդիականությունը:

- Գենետիկայի և բժշկության ոլորտներում տեխնոլոգիաների կայծակնային զարգացմանը զուգահեռ մեծ պահանջարկ է առաջանում տվյալների խոշոր զանգվածների մշակման, վերլուծության, վիճակագրական հետազոտության և կենսաբանական իմաստի վերհանման համար ալգորիթմների ստեղծման հարցում։ Աշխատանքը գիտական խմբի նախկին աշխատանքների տրամաբանական շարունակությունն է, ինչպես նաև ներառում է մի շարք նորարարական լուծումներ։ Մեր կողմից նախկինում մշակվել էր մեքենայական ուսուցման ալգորիթմներով հիմնված մեթոդ, որը տալիս էր հնարավորություն ուսումնասիրել բարդ գենետիկական հիվանդություններ, որոնք պայմանավորված են գենոմում բազմաթիվ կետային մուտացիաներով։ Այժմ մեթոդը կատարելագործվել է։ Աշխատանքում նկարագրվում է նոր մեթոդի կիրառումը գլիոմաների համար։ Որպես ուսումնասիրման օբյեկտ ընտրվել են ոչ միայն կետային մուտացիաները, այլև գեների էքսպրեսիայի և մեթիլավորման մակարդակները, ինչն ավելի է ճշգրտում մոդելը և բերում  առավել վալիդացված արդյունքների ստացման։ Մոդելը կարելի է կիրառել բազմաթիվ գենետիկական հիվանդությունների դեպքում, այդ թվում՝ տարատեսակ քաղցկեղների։ 

Ի՞նչ նշանակություն ունեն նմանատիպ ծրագրերը երիտասարդ գիտնականների համար: 

- Նմանատիպ ծրագրերն ամրապնդում են երիտասարդ գիտնականների նվիրվածությունը գիտական աշխատանքին, քաջալերում են զբաղվել գիտությամբ։       

Ի՞նչ քայլեր է պետք անել Ձեր ոլորտում հետազոտությունների միջազգայնացման ուղղությամբ:

- Զարգացնել կամ ստեղծել նոր հզոր հաշվողական սերվերներ, ինչը կարող է մի քանի անգամ արագացնել ալգորիթմների աշխատանքը, բարձրացնել կենսաինֆորմատիկայով հետաքրքրվող երիտասարդ գիտնականների ներգրավվածությունը։  

Ինչպե՞ս ընտրեցիք Ձեր մասնագիտությունը, որքանո՞վ է այն արդիական 21-րդ դարում։

- Մասնագիտության ընտրությունը կատարել եմ ելնելով նույն՝ 21-րդ դարում արդիական լինելու հարցի պատասխանից։ Կենսաբանության և ծրագրավորման համադրությունն այսօր հանդիսանում է առավել արագ զարգացող և դեռևս քիչ ուսումնասիրված ոլորտ։ 

Ձեր ստացած ո՞ր գիտական արդյունքն եք համարում ամենակարևորը և ինչո՞ւ:

- Որպես ամենակարևոր արդյունք կնշեի մեր կողմից կատարված նախկին աշխատանքներից մեկը, որի հիմնական նպատակն էր շիզոֆրենիայով հիվանդ հայազգի անհատների գենոմում յուրահատուկ մուտացիաների հայտնաբերումը, ինչպես նաև այլ պոպուլյացիաների հետ համեմատումը։ Գիտական աշխատանքը կարող է հիմք հանդիսանալ պոլիգենիկ հիվանդությունների ուղղորդված բուժման համար, քանի որ այդ հիվանդությունները կարող են տարբեր մուտացիաների արդյունք լինել տարբեր ազգերի ներկայացուցիչների մոտ։             

Ի՞նչ դժվարությունների հետ է բախվում երիտասարդ գիտնականը Հայաստանում և ի՞նչ է պետք, որպեսզի երիտասարդը զբաղվի գիտությամբ:

- Անհրաժեշտ է հասարակության լայն շրջանակներում փոխել գիտնականների մասին ձևավորված կարծրատիպերը, իսկ երիտասարդ գիտնականներին աջակցել և քաջալերել արդիական գիտությամբ զբաղվելու համար։        

Ինչպե՞ս եք գնահատում պետության աջակցությունը երիտասարդ գիտնականներին:

- Կարելի է ընդգծել վերջին տարիներին պետության կողմից տարատեսակ ծրագրերի աճի միտումը, ինչը խրախուսելի է և հանդիսանում է ճիշտ ուղի գիտության զարգացման համար։    

Ըստ Ձեզ, ինչպիսի՞ն պետք է լինի ժամանակակից գիտնականը։

- Ժամանակակից գիտնականը պետք է լինի բազմակողմանի զարգացած, քանզի անհնար է մեկուսանալ մեկ ոլորտի շրջանակներում, ունենա անդադար ձգտում դեպի նոր գիտելիք և ցանկացած աշխատանքից առաջ կատարի ռիսկերի գնահատում։ Այսօր գիտությունը տալիս է բազմաթիվ հնարավորություններ մարդկության անվտանգության բարձրացման համար, այդուհանդերձ, առկա են նաև վնասող ճանապարհներ։ Գիտությանը նվիրված գիտնականը, ինչպես անտիկ աշխարհում, այդպես էլ այսօր, պետք է զբաղվի գիտությամբ հանուն մարդկության բարօրության։     

Հայաստանում գիտության զարգացման համար ի՞նչ դերակատարում ունեն «Գիտուժ»-ը և այլ գիտական նախաձեռնությունները։

- Գիտության համապարփակ զարգացման գործում ցանկացած աջակցություն բերում է գիտական սոցիումի աճի։  «Գիտուժ»-ի և այլ գիտական նախաձեռնությունների աշխատանքը հիմք է գիտական ոլորտի զարգացման համար։     

Ինչո՞վ եք զբաղվում աշխատանքից դուրս, ի՞նչ գրքեր եք կարդում, կնշեք սիրելի ստեղծագործությունը, հեղինակին:

- Սիրում եմ զբաղվել սպորտով, մասնավորապես վոլեյբոլով։ Իսկ կարդում եմ հիմնականում դետեկտիվներ։ Իմ սիրելի հեղինակը Ագաթա Քրիստին է, իսկ ստեղծագործությունը՝ «Սպանություն արևելյան ճեպընթացում»։

Ի՞նչն է Ձեզ համար ամենակարևորը կյանքում և գիտության մեջ։ Կբնութագրեք Ձեզ մեկ նախադասությամբ: Ո՞րն է Ձեր գիտական երազանքը։

- Կյանքում՝ ընտանիքը, գիտության մեջ՝ գաղափարին նվիրվածությունը։ Եթե մեկ նախադասությամբ՝ կշռադատ որոշումներ ընդունող, անհրաժեշտության դեպքում արագ լուծումներ գտնող անձնավորություն։ Ես առաջնորդվում եմ «Ավելի նպատակահարմար է կատարել ծայրահեղ որոշումներ, քան միշտ ընտրել ոսկե միջինը» կարգախոսով, իսկ իմ գիտական երազանքը, իհարկե, ստանալ Նոբելյան մրցանակ։ 

Մոնիկա Երիցյան